Art@Site www.artatsite.com Bureau Haags Architecten Roma- en Sinti-Monument
Artist:

Haags Architecten Bureau

Title:

Roma- en Sinti-Monument

Year:
2006
Adress:
Vondelstraat
Website:
Vlak en gepolijst
Bij een monument voor Roma en Sinti verwacht ik een kunstwerk dat uiting geeft aan angst tijdens achtervolging, opsluiting, vervolging. Dit zou in materiaal uitgedrukt kunnen worden door vormen in elkaar te persen, uiteen te scheuren, te laten verkruimelen.
Het Roma en Sinti Monument van Haags Architecten Bureau daarentegen is een glimmende kubus. Daardoor lijkt het mij dat emoties vlak gemaakt zijn. Of erger nog: dat emoties zodanig gepolijst zijn dat niet de emoties maar de kijker zichtbaar is.
Ik vind dat een kunstwerk ter nagedachtenis van een dramatische gebeurtenis allereest emoties moet kunnen uitdrukken, gelegenheid geven tot gedenken. Als het monument warme kleuren zou hebben zoals Jonkers Nacht, zou troost zijn gegeven.

Vergelijking met andere kunstwerken
Een kubus is gesloten. Maar wat is het spannend als het geopend is. Daardoor kun je kijken in het hart van de ruimte en kan de wind door de ruimte spelen. Panoptikum van Udo Dagenbach (afbeelding 1, meer informatie) creëert met minimale middelen een religieuze ruimte. Als je tussen de kolommen en onder de balken loopt, voel je dat je op een bijzondere plek bent.
Het kunstwerk is omringt door een tuin, waardoor de stilte in de ruimte is en dat de ruimte ook omringt is door stilte. Als een open kubus in een stad geplaatst zou zijn, zou volgens mij een spanning ontstaan door stilte binnen de kubus en drukte buiten deze kubus.
Panoptikum en Red Cube zijn beiden in interactie met hun omgeving. Alleen voegt Panoptikum stilte en Red Cube dynamiek toe.

Stel dat Red Cube van Noguchi Isamu (afbeelding 2, meer informatie) een grijze kleur zou hebben en vlak op de grond zou staan. Dan zou het kunstwerk door zowel de vorm als de kleur onopvallend zijn. Dan zou het lijken dat het kunstwerk door de wolkenkrabbers verzwolgen wordt. De wolkenkrabbers vullen de ruimte met hun systematiek van horizontale en verticale lijnen en hun matte kleuren.
Nu gebeurt het tegenovergestelde: het kleine springende object met de opvallende kleur maakt dat de ruimte en de wolkenkrabbers meer kleur en dynamiek hebben. De systematiek wordt doorbroken en de matte kleuren hebben nu een complementaire kleur.
Opvallend is dat de gekozen kubussen gepolijst zijn, gekleurd zijn of open zijn maar geen van allen nadrukkelijk gebruikmaken van materialiteit. Red Cube is hiervan het duidelijkste voorbeeld; je ziet een volledig abstract object.

Jonkers Nacht van Arjan Veldt (afbeelding 3, meer informatie) geeft de stad warmte en gloed, door de stad van goud te maken. Als je goed kijkt zie je dat een foto bij nacht is gemaakt van dezelfde locatie en dit ingekleurd is met goud.
De kubus is nauwelijks zichtbaar. Je oog heeft alleen aandacht voor de gloed en de geleidelijke kleurverschillen. Pas daarna zie je de strakke vorm van het functionele transformatorhuisje.
Door gebruik te maken van kenmerken van Jonkers Nacht, zouden Denkmal en Alamo meer warmte en ook interactie met de omgeving hebben gekregen.
By Theo, www.artatsite.com

Denkmal für die im Nationalsozialismus verfolgten Homosexuellen van Michael Elmgreen (afbeelding 4, meer informatie) is niet geheel kubisch maar heeft een aantal rechte en ook een aantal schuine vlakken. De vlakken zijn van perfect gepolijst beton en hebben scherpe randen. In één van deze vlakken bevindt zich een rechthoek waarin een film speelt.
Naar mijn gevoel geeft dit kunstwerk tekort expressie aan de gevoelens van dit onderwerp. Bij het leed dat aangedaan is denk ik niet aan een gesloten vorm, een gladde huid of een hard materiaal. Dan denk ik eerder aan degene die dit leed heeft aangedaan.
Van de zeven vergeleken kunstwerken is naar gevoel alleen Panoptikum in staat om een onzegbare leed uit te drukken. Dit doet Panoptikum van Udo Dagenbacht door ruimte, stilte, wind, doorzicht.

In Energy van Benni Efrat (afbeelding 5, meer informatie) zie ik tegelijk een alledaags object, een decoratief element en een abstract kunstwerk. Ik zie een abstracte kubus wat gevormd is door achttien simpele balen stro. De glimmende metalen stangen zouden decoratiever en spannender kunnen zijn als er meer variatie in zou zijn.
Het is interessant wat Energy van Benni Efrat zegt: het meest eenvoudige (stro) en de meest abstracte (kubus) werkelijkheid kunnen hetzelfde object zijn. Iedereen mag hier een eigen interpretatie aan geven.
Energy heeft het makkelijker dan bijvoorbeeld Denkmal of Monument. Dit zijn beiden kunstwerken met een beladen onderwerp, waarvan wellicht verwacht mag worden dat het gelegenheid biedt om te herdenken. Energy daarentegen mag spelen, ernstig zijn, interessant zijn en iedereen mag er iets anders in zien of mee doen.

Alamo van Tony Rosenthal (afbeelding 6, meer informatie) is een bescheiden kunstwerk; de kubische vorm is duidelijk, de kleur is donkergrijs, de inkepingen zijn subtiel, ik herken geen duidelijke boodschap. Daarom voel ik een gemis in veel opzichten.
Het kunstwerk zou een interactie met de omgeving aangaan bij een afwijkende kleur, zoals Red Cube doet. De interactie zou ik kunnen ontstaan door kenmerken uit de omgeving op andere wijze weer te geven, zoals Jonkers Nacht doet.
Alamo lijkt gemaakt van brons maar benut de eigenschappen van dit materiaal niet ten volle. Het brons had het kunstwerk meer gelaagdheid en ruwheid kunnen geven. Zie Denkmal voor een verkeerd voorbeeld en Jonkers Nacht voor een goed voorbeeld bij het gebruik van respectievelijk gepolijst beton of goud (in een foto).
By Theo, www.artatsite.com

Flat and polished
With a monument for Roma and Sinti I expect an artwork that articulate anxiety during pursuit, imprisonment, prosecution. This could be expressed by material with forms which are squeezed, teared apart, is crumbled.
The Roma and Sinti Monument by Haags Architecten Bureau, in contrast is a shiny cube. As a result, it seems to me that emotions are flattened. Or worse: that emotions are so much polished, that no emotions are but the viewer is visible.
I think that an artwork for the memory of a dramatic event, needs to be able to expres the occasion, to help remembering. A monument with warm colours such as Jonkers Nacht, would give comfort.

Compared with other works
A cube is a closed form. But what happens when it’s opened? Then you can look inside the heart of the space. Then the wind can play through the space. Panoptikum by Udo Dagenbach (picture 1, more information) creates a religious space with a minimum of resources. If you walk between the columns and underneath the beams, you feel that you are at a special place.
The artwork is surrounded by a garden, so the silence is inside the room and the work is surrounded by silence. When a open cube would be positioned inside a city. I believe, a tension would occure by the silence inside the cube and the sounds outside this cube.
Panoptikum and Red Cube are both in interaction with their environment. Panoptikum adds silence and Red Cube adds dynamics.

Suppose Red Cube by Noguchi Isamu (picture 2, more information) would have a grey color and would lay flat on the ground. Then it would be an unobtrusive artwork, both because of the form and the color. Then it would seem that the artwork would be swallowed by the skyscrapers. The skyscrapers fill the room with their system of horizontal and vertical lines and with their matt colours.
Now the opposite happens: the little jumping object with the striking color gives the space and the skyscrapers more color and dynamics. The system is broken and the matte colors would be accompanied by a complementary color.
It is striking that the compared cubes are polished, colored or open but none of them use materiality explicitly. Red Cube is the most obvious example; you see a fully abstract object.

Jonkes Nacht of Arjan Veldt (picture 3, more information) gives the city warmth and glow, by giving the city a layer of gold. If you look closely you can see that a picture at night is made from the same location and this is painted with gold.
The cube is barely visible. Your eye give only attention to the glow and the gradual color differences. Only then do you see the sleek form of the functional transformer house.
When aspects of Jonkers Nacht where used, Denkmal and Alamo would have more warmth and have more interaction with the environment.
By Theo, www.artatsite.com

Denkmal für die im Nationalsozialismus verfolgten Homosexuellen by Michael Elmgreen (picture 4, more information) is not entirely cubic but has some straight and also some oblique planes. The concrete cube has perfectly polished planes with sharp edges. In one of these planes, there is a rectangle wherein a movie is playing.
In my opinion, this artwork doesn’t give enough expression to the feelings of this topic. To expres the suffering, I don’t think at a closed shape, a smooth skin or a hard material. Then I rather think to the person who has done the suffered.
Of the seven compared artworks, to me only Panoptikum is able to expres a unspeakable suffering. Panoptikum by Udo Dagenbacht does this by space, silence, wind, sight.

In Energy by Benni Efrat (picture 5, more information) I see at the same time an everyday object, an decorative element and an abstract artwork. I see a abstract cube that’s formed by eighteen simple bales of straw. The shiny metal rods could be more decorative and exciting if there was more variation in it.
It is interesting what Energy by Benni Efrat says: the most simple (straw) and the most abstract (cube) reality can be the same object. Everyone is allowed to give its own interpretation to it.
For Energy it’s easier than, for example, Denkmal or Monument. These are both artworks with a loaded subject, with the expectation that they give the opportunity to commemorate. Energy is allowed to play, to be serious, to be interesting and everyone can see or do something different with it.

Alamo by Tony Rosenthal (picture 6, more information) is a modest work of art; the cubic shape is clear, the color is dark gray, the notches are subtle, I don’t recognize a clear message. That is why I feel a lack in many ways.
The artwork would interact with the environment by using a deviating color, such as Red Cube does. There would by interaction by using characteristics of the environment in a new way, such as Jonkers Nacht does.
Alamo seems to be made of bronze but does not fully utilize the properties of this material. Bronze could give the artwork more layers and roughness. See Denkmal for a wrong example and Jonkers Night for a good example when using respectively polished concrete or gold (in a photo).
By Theo, www.artatsite.com

www.wikipedia.org:
Het Roma en Sinti-monument in de Haagse Vondelstraat tegenover de Bilderdijkstraat is een kubusvormig object met een bronzen herinneringsplaquette.
In 1990 onthulde burgemeester Havermans bij de ingang van een hofje aan de Bilderdijkstraat een herinneringsplaquette, ter nagedachtenis aan 112 Sinti en Roma die tijdens de landelijke razzia van 16 mei 1944 uit Den Haag zijn weggevoerd. Het initiatief tot het plaatsen van deze plaquette kwam van een Roma-vereniging. De naam van de maker van de plaquette, een inmiddels overleden Amsterdamse kunstenaar, is in vergetelheid geraakt: de Roma-vereniging bestaat niet meer en ook Lotte Walkate, een joodse overlevende van Auschwitz die nauw bij de onthulling betrokken is geweest, is overleden
Rondom het monument is de volgende tekst in de grond aangebracht:
voorzijde: Weile meer Sinti & Roma ham - Omdat wij Sinti & Roma zijn
rechter- en achterzijde: Ter herdenking aan alle Sinti & Roma die slachtoffer zijn geworden tijdens de tweede wereldoorlog
linkerzijde: Opdat zij nooit zullen worden vergeten
Tekst op de plaquette:
"Bij het achterliggende hofje woonden tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog de familie Berger: vader, moeder, 3 zoons, 4 dochters en 1 kleinkind. Het gezin werd in de vroege ochtend van 16 mei 1944 samen met 18 andere Haagse zigeunergezinnen door Nederlandse politiemensen en NSB-landwachten uit hun huis gesleept en naar Westerbork overgebracht. Daar werden op 19 mei in het totaal 245 Roma en Sinti zigeuners naar de Duitse vernietigingskampen gedeporteerd en daar vergast of tewerkgesteld. Slechts 30 mensen keerden na de bevrijding van het nazisme naar Nederland terug, 16 vrouwen en 14 mannen."
Aan de achterkant van het monument staat:
"Dit monument is ter nagedachtenis aan hen die op last van de Duitse bezetter door Nederlandse politiebeambten uit hun huizen werden gehaald en via Westerbork naar Auschwitz zijn afgevoerd. Nieuwe inzichten leren dat het aantal weggevoerde Sinti en Roma vele malen hoger moet zijn geweest dan lange tijd werd aangenomen. Van slechts een klein aantal zijn de namen bekend. De plaquette aan de voorkant van het monument (onthuld door de toenmalige burgemeester van Den Haag) heeft enige tijd gehangen bij de ingang van het voormalige hofje dat heeft gelegen aan de overkant aan de Bilderdijkstraat. Een tegel in de stoep herinnert thans aan dit verdwenen hofje."
Aan de zijkanten van het monument staan de namen van de weggevoerde slachtoffers.

www.wikipedia.org:
De Roma waren samen met de communisten, de Joden, de homoseksuelen, de vrijmetselaars, de Jehova's getuigen en de mindervaliden doel van de vernietigingsdrift van de nazi's. Volgens de nazi's waren de Roma asociaal en crimineel en als niet-Ariërs werden ze als ongewenst beschouwd. Dit bleek al in Duitsland in 1936, toen naast de Joden ook de Roma het stemrecht verloren, en huwelijken tussen Ariërs en Roma verboden werden. Tijdens Aktion Reinhard in 1942 en '43 werd voor het eerst begonnen met de grootschalige vernietiging van de Roma. De Sinti en Lalleri, twee stammen die van oudsher door Duitsland trokken, werden door Heinrich Himmler als raszuiver beschouwd. Niettemin werden ook zij doelwit van vervolging.
De zigeunervervolging is nog steeds een slecht onderzocht fenomeen, zeker in vergelijking met de vervolging van de Joden in de Tweede Wereldoorlog. Als redenen hiervoor worden genoemd dat de betrokken volken zelf weinig historisch besef zouden hebben en weinig geïnteresseerd zouden zijn in hun eigen geschiedenis.[2] Ook het analfabetisme onder hen en de heersende vooroordelen worden als oorzaak genoemd. Omdat de Roma in vergelijking met de Joden veel slechter georganiseerd waren, en in veel landen er voor de Tweede Wereldoorlog geen registratie van de Roma was, is onbekend hoeveel er zijn omgekomen. Schattingen lopen uiteen van 200.000 tot 2.000.000. Als betrouwbaarste schatting wordt een aantal tussen 400.000 en 500.000 genoemd.
Al kwam de vervolging van de Roma wat later op gang, toch is zij vrijwel identiek aan de vervolging van de Joden. Beiden gingen naar dezelfde kampen met hetzelfde doel, de vernietiging van het volk. Net als de Joden werden de zigeuners in getto's geplaatst, waarna ze, als ze dit overleefden, al snel naar concentratiekampen of vernietigingskampen werden vervoerd. De beruchte kamparts Josef Mengele gebruikte Roma-kinderen voor zijn medische experimenten. Mengele was arts in het gedeelte van Auschwitz waar alle zigeuners zaten. Als herkenningsteken in de concentratiekampen droegen de zigeuners een"Z", die getatoeëerd was op hun linkerarm en een zwarte driehoek (het herkenningsteken voor asocialen).